عید فطر عید بازگشت به فطرت

"فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ" انسان دربدو خلقت دارای فطرت پاک و بدون هرگونه آلودگی وخداخواه و خداجوست وتازمانی که به گناه ومعصیت خداوند آلوده نشده است آن حس خدا جویی وخدا خواهی زنده وفریاد آن ازنهاد هر انسانی بلند است .

اما اگرفرد گناهی مرتکب و یا معصیتی از او سرزند به ازای هرسیّئه نقطه سیاهی بر لوح سفید دل او که همان آینه فطرت است، زنگار می گیرد، روی فطرت پاک را می پوشاند وآن را آلوده می کند و کم کم باعث دوری از خدا می گردد و بازگشتش به فطرت اولیه ، پاکی و طهارت روح ، مستلزم توبه وانا به از طرف گناه کارو بخشش گناهان از سوی خداوند است ، اگر چه بسیار سخت و سنگین است. امیرالمومنین علی (ع) می فرماید : (گناه نکردن آسان تر از درخواست توبه است ) .

از آیه ١٧ سوره مبارکه نساء ، چنین استفاده می شود که توبه و بازگشت به سوی خدا بدون توفیق الهی هرگز میسرنخواهد بود و هیچ توبه کننده ای بدون اراده و توفیق اولیه از خداوند ، موفق به توبه واقعی نخواهد شد . علاوه ، بنا بر تصریح آیه شریفه فوق ، هرتوبه بنده گنه کار ، محفوف به دو توبه خداوند است. یکی قبل از توبه و بازگشت بنده گنه کار و دیگری بعد از توبه او.
درمرحله اول ، خداوند از روی مهر و محبت و عطوفتی که از مادر به بندگان مهربانتر است و به خاطر گناه بنده عاصی خود از او روی گردان شده بود، به سوی بنده گنه کارش باز می گردد و گویا این امر را برخود واجب و لازم نموده است . و خدای مهربان این بازگشت را که از رحمت بیکرانش ، سرچشمه می گیرد، بر خود لازم و واجب نموده است .
درمرحله دوم ، که بعد ازظهور نشانه بازگشت خدا به سوی بنده گنه کار، که همان : (ارزانی توفیق توبه، توسط خدا به اوست )، اگربنده به سرعت از این توفیق الهی استفاده نمود و بهره گرفت و به برکت آن از کرده خویش پشیمان گشت و طلب آمرزش و مغفرت ازخداوند نمود، می شود «تائب» . البته توبه واقعی بنده به تعبیر امام علی (ع)، در حکمت 417 نهج البلاغه خطاب به فردی که در مقابل آن حضرت گفت : (استغفرالله)، فرمود : « مادرت به عزایت بنشیند آیا می دانی که معنی استغفار چیست ؟ استغفار درجه والا مقامان است و شش شرط دارد :

اول - پشیمانی و ندامت نسبت به رفتار گذشته .
دوم - تصمیم قاطع برترک گناه و عدم بازگشت به آن .
سوم - پرداختن حقوقی که از مردم ضایع نموده ای، چنان که خدا را پاک ملاقات کنی ، به طوری که چیزی بر عهده تو نباشد .
چهارم - تمام واجباتی را که ضایع نموده ای به جا آوری .
پنجم - گوشتی که از حرام براندامت روییده ، با اندوه فراوان (باعبادت وتضرع) آب کنی، چنان که پوست به استخوان چسبیده و گوشت تازه بروید .
ششم - رنج اطاعت و فرمان برداری را به تن به چشانی، چنان که شیرینی گناه را به آن چشانده بودی ، و پس از آن کلمه استغفرالله را بر زبان جاری نمایی ، ».
مرحله سوم ،در این مرحله، توبه دوم خداوند که همانا پذیرش بنده عاصی است فرامی رسد و او را می پذیرد، و گناهانش را می بخشد و به فطرت اولیه اش که همان فطرت پاک، خدا جو و خداخواه است ، باز می گرداند و مشمول لطف و رحمت خود قرار می دهد ،.این جایگاه و مقام ، همان مقامی است که امام صادق (ع) فرمود : گناه کاری که توبه حقیقی می کند، همانند کسی است که هیچ گناهی مرتکب نشده است .

بر این اساس، ماه مبارک رمضان که در لسان آیات نورانی قرآن کریم و روایات معصومین (ع) روزها و شبهایش، از بهترین روزها و شبهای سال شمرده شده و به فضیلت و برتری آن بر همه ماهها، تصریح شده ، به علاوه بسترنزول قرآن کریم و حامل شب قدراست که فضیلت عبادت در آن شب عزیز برابر هزارماه است و دائم البرکت برای بندگان است تاطلوع فجر و پس ازآن همه مقدرات انسان ها و موجودات عالم مقدر و ابرام و احکام می گردد ، را زمان توبه و بازگشت قرار داد. سفره ضیافت خداوند کریم و رب غفور دراین ماه، به تمامه و کماله، سرشار از نعمت است و بندگان را به بهره گیری از آن فرا خوانده است و تمام مقتضیات بازگشت، توبه و انا به را فراهم و موانع آن را برداشته است ، همچنین انواع و اقسام جوایز و مشوق های جذاب را برای سائلان فراهم نموده است . تاکید می کند که نفسهای شما دراین ماه تسبیح است و خوابتان عبادت، دعایتان مستجاب و توبه شما پذیرفته است. درهای بهشت وب ازو درهای جهنم بسته، و شیاطین وسوسه گر در غل و زنجیرند. این ماه، ماه نزول قرآن و بهارآنست و ثواب تلاوت یک آیه برابر یک ختم قرآن درماه های دیگر را دارد و ... . درچنین ماهی که به سرعت سپری می شود اگر بندگان خدا که به خاطر معاصی از فطرت پاک و خداجوی خویش دورشده و فاصله گرفته اند، به سوی خداوند باز گردند و ازاین همه شرایط مهیا شده و سفره گسترده شده بهره گیرند و به درگاهش بازگردند، قطعا مشمول غفران ورحمت خداوند قرار خواهند گرفت و فطرت گمشده خویش را بازخواهند یافت. براین اساس، پایان ماه ضیافت الهی، انجامی است میمون و مبارک که همانا به عید فطر نام گذاری شده است.

 

نویسنده : مهدی نادی ٢٧ رمضان المبارک ١٤٣٦

 

---

 

1. . سوره روم آیه 30
2. . نهج البلاغه ، حکمت 170، ترک الذنب اهون من طلب المعونه. 
3. . سوره نساء آیه 17 ، انما التوبه علی الله للذین یعملون السوء بجهاله ثم یتوبون من قریب فاولئک یتوب الله علیهم وکان الله علیما حکیما.
4. . همان ،انما التوبه علی الله .
5. . سوره انعام آیه 133 ، وربک الغنی ذو رالرحمه . 
6. . سوره انعام آیه 54 ، واذا جائک الذین یومنون بئایاتنا فقل سلام علیکم، کتب ربکم علی نفسه الرحمه، انه من عمل منکم سوءا بجهاله ثم تاب من بعده واصلح فانه غفور رحیم .
7. . نهج البلاغة ، دشتی ،حکمت 417: وَ قَالَ ع‏ لِقَائِلٍ قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ أَ تَدْرِي مَا الِاسْتِغْفَارُ- [إِنَّ لِلِاسْتِغْفَارِ دَرَجَةَ الْعِلِّيِّينَ‏] الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّيِّينَ وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى وَ الثَّانِي الْعَزْمُ عَلَى تَرْكِ الْعَوْدِ إِلَيْهِ أَبَداً وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّيَ إِلَى الْمَخْلُوقِينَ حُقُوقَهُمْ حَتَّى تَلْقَى اللَّهَ [عَزَّ وَ جَلَ‏] أَمْلَسَ لَيْسَ عَلَيْكَ تَبِعَةٌ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى كُلِّ فَرِيضَةٍ عَلَيْكَ ضَيَّعْتَهَا فَتُؤَدِّيَ حَقَّهَا وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اللَّحْمِ‏الَّذِي نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ‏ فَتُذِيبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَ يَنْشَأَ بَيْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِيدٌ وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِيقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ كَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَةَ الْمَعْصِيَةِ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّه
8. . سوره نساء آیه 17 فاولئک یتوب الله علیهم.
9. . کافی ، ج 4 ، ص 232 ، طبع دارالحدیث ، باب توبه : التائب من الذنب کمن لاذنب له
10. .الصحيفة السجادية / ص186 / د 44 (و كان من دعائه عليه السلام إذا دخل شهر رمضان:) (1) الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَكُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاكِرِينَ، وَ لِيَجْزِيَنَا عَلَى ذَلِكَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِينَ (2) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي حَبَانَا بِدِينِهِ، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ، وَ سَبَّلَنَا فِي سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُكَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ، حَمْداً يَتَقَبَّلُهُ مِنَّا، وَ يَرْضَى بِهِ عَنَّا (3) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّيَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِيصِ، وَ شَهْرَ الْقِيَامِ‏ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنَّاسِ، وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ‏ (4) فَأَبَانَ فَضِيلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ، وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ، فَحَرَّمَ فِيهِ مَا أَحَلَّ فِي غَيْرِهِ 
11. إِعْظَاماً، وَ حَجَرَ فِيهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ إِكْرَاماً، وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَيِّناً لَا يُجِيزُ- جَلَّ وَ عَزَّ- أَنْ يُقَدَّمَ قَبْلَهُ، وَ لَا يَقْبَلُ أَنْ يُؤَخَّرَ عَنْهُ. (5) ثُمَّ فَضَّلَ لَيْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَيَالِيهِ عَلَى لَيَالِي أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمَّاهَا لَيْلَةَ الْقَدْرِ، تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ‏، دَائِمُ الْبَرَكَةِ إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْكَمَ مِنْ قَضَائِهِ.
12. . سوره قدر آیات 1- 5
13. . وسائل الشيعة / ج‏10 / 313 / 18 - عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُكُمْ‏ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ كِتَابِهِ- فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ وَ اذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَ عَطَشِكُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ وَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَكُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلَاتِكُمْ‏